توسط : ۷۰ درصد از دانش آموزان ایرانی که نمره آن‌ها پایین‌تر از حداقل میانگین آزمون سواد خواندن است، دانش آموزان مناطق محروم هستند.
به گزارش تحریریه خط‌روز – خط‌کش: آزمون «پرلز» یا همان سواد خواندن، آزمونی است که هر پنج سال یک‌بار برگزار می‌شود و ۵۷ کشور جهان از جمله ایران در این آزمون حضور دارند. ایران یکی از معدود کشورهای آسیایی است که سنجش ملی ندارد و هیچ سامانه‌ای برای سنجش ملی وجود ندارد. در طول سال‌هایی که کشور ما در آزمون بین‌المللی پرلز شرکت کرده است، وضعیت همیشه از حد متوسط پایین‌تر بوده است و از هر سه دانش‌آموز ایرانی، یک نفر به کف یا حداقل یادگیری نمی‌رسد.
بر اساس آمارهای اعلام شده، ایران در آخرین آزمون پرلز که در سال ۲۰۲۱ برگزار شد، جایگاه ۵۳ را در میان ۵۷ کشور حاضر به خود اختصاص داد. همچنین این آمارها با تفکیک دهک‌های درآمدی، مدارس و جغرافیای زندگی دانش آموزان بر لزوم توجه به توزیع فرصت‌ها و امکانات برابر آموزشی و کیفیت آموزش، تاکید دارند.
ایران عقب‌تر از همسایگان در آزمون‌های جهانی
در آزمون بین‌المللی «پرلز» معیارهای کسب امتیاز در سال ۲۰۲۱ به این ترتیب بوده است؛ معیار بین‌المللی پیشرفته (امتیاز ۶۲۵)، معیار بین‌المللی بالا (امتیاز۵۵۰) و معیار متوسط (امتیاز ۴۷۵) مدنظر است. ترکیه با نمره ۴۹۶، قطر ۴۸۵، امارات ۴۸۳، بحرین ۴۵۸، عربستان ۴۴۹، آذربایجان ۴۴۰، ازبکستان ۴۳۷ و عمان ۴۲۹ در مقایسه با ایران وضعیت بهتری دارند. در ایران، یک درصد دانش‌آموزان به معیار پیشرفته (۶۲۵)، ۷ درصد به معیار بالا (۵۵۰)، ۲۹ درصد معیار متوسط (۴۷۵) و ۵۹ درصد به معیار پایین (۴۰۰) دست یافته‌اند. نکته قابل توجه این است که نمره ۴۰۰ حداقل معیار و پایین‌تر از حداقل میانگین سواد خواندن است که بیش از نیمی از دانش آموزان ایرانی در این رتبه قرار گرفتند.
وقتی جغرافیا «برنده» را تعیین می‌کند
بر اساس آمارهای بین‌المللی آزمون پرلز و وزارت آموزش و پرورش، ۷۰ درصد از دانش آموزانی که نمره آن‌ها پایین‌تر از حداقل میانگین آزمون سواد خواندن است، دانش آموزان مناطق محروم در مناطق مختلف روستایی، حاشیه کلان‌شهرها، مرزی، عشایری، کوهستانی بوده‌اند. بر اساس این آمار توزیع فرصت‌های برابر آموزشی و توزیع امکانات آموزشی در مناطق محروم در کشور دچار چالشی جدی و عمیق است. همچنین ۱۴ درصد از دانش آموزانی که در کلان‌شهرها زندگی می‌کنند، نمره‌ای کمتر از حداقل میانگین سواد خواندن را کسب کردند.
این آمارها البته تنها در کشور ما روی بی‌عدالتی را به تصویر نمی‌کشد و در سطح بین‌المللی نیز به‌طور متوسط، ۳۰ درصد از دانش‌آموزان دارای امکانات اجتماعی و اقتصادی خانوادگی «بالاتر»، ۴۸ درصد «متوسط» و ۲۲ درصد با امکانات خانوادگی «پایین‌تر» طبقه‌بندی شدند. نتایج این طبقه‌بندی نشان می‌دهد که تفاوت زیادی میان دانش آموزانی که سطوح پیشرفته آزمون پرلز را کسب کرده‌اند با دانش آموزانی که در خانواده‌هایی با امکانات پایین هستند، وجود دارد.
از آزمون پرلز تا امتحانات نهایی؛ سنجه‌هایی که وزنه‌های بی‌عدالتی را اثبات می‌کنند
سهم بالای دانش آموزان مناطق محروم کشور در کسب ضعیف‌ترین امتیازها در آزمون‌های بین‌الملی تا سال ۲۰۲۱، امروز بار دیگر با یک سنجه داخلی و در امتحانات نهایی خود را به سیاست‌گذاران عمومی و نهادهای درونی و بیرونی آموزش و پرورش کشور نشان داده است. در امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۲ نیز مناطق برخوردار وضعیت بهتری داشتند؛ اما مناطق محروم باز هم در انتهای جدول قرار گرفتند.
طبقاتی شدن آموزش با پیوست‌های مختلف درآمدی، جایگاه اجتماعی والدین و خانواده‌ها، محل زندگی و… حذف و منزوی کردن بخش زیادی از دانش آموزان مستعد در مناطق مختلف کشور را سبب شده است که نام آن‌ها را در نبرد فرصت‌های نابرابر در شمار بازندگان قرار می‌دهد. اما در اکنونِ جامعه و حکمرانی ما که عدل و عدالت‌ورزی را آرمان خود می‌داند، بازنده دستگاهی دانسته می‌شود که بااستعدادترین مردم خود را در اثر بی‌تدبیری از دست می‌دهد و نمی‌تواند در توزیع خدمات عمومی چون آموزش به مردم درست عمل کند.
